آيين‌نامه حفاظتي تاسيسات و وسايل الكتريكي در كارگاه‌ها
تعاريف1- كانال‌هاي سيم كشي برق:
كليه مجاري كه از فلز، مصالح بنايي و يا مواد ديگر ساخته شده باشد و براي عبور هادي‌هاي الكتريكي بكار رود كانال‌هاي سيم كشي ناميده مي‌شوند.
2- تابلوي برق:
صفحات و يا گنجه‌هاي فلزي كه براي نصب وسايل قطع و وصل و حفاظت و كنترل مدارهاي الكتريكي بكار مي‌رود تابلوي برق ناميده مي‌شود.
3- تخته كليد:
تخته كليد عبارتست از صفحات ساخته شده از فلز و يا مواد عايق كه در روي آنها فقط كليد و فيوز نصب شده باشد.
4- سكوي عايق:
سكوي عايق عبارت از پله ثابت و يا متحركي است كه در مقابل تابلوهاي برق قرار گرفته و به‌وسيله‌اي از زمين عايق شده باشد.
5- اتصال زمين:
اتصال زمين يعني وصل نمودن يك نقطه از بدنه وسايل و ماشين‌هاي الكتريكي به زميني كه الكتريسته را خوب هدايت مي‌كند.
6- اتصال موثر زمين:
اتصال زمين وقتي موثر است كه مقاومت كليه اجزاء آن (سيم زمين، اتصاليها و زمين) كم باشد تا جريان را به خوبي به زمين هدايت نمايد.
7- هادي:
مفتول‌ها، تسمه‌ها يا لوله‌هاي فلزي بدون روپوش يا با روپوش عايق كه براي انتقال جريان برق بكار مي‌رود هادي ناميده مي‌شود.
8- اتصال كوتاه:
(court - circuit) اتصال كوتاه عبارتست از اتصال مستقيم دو هادي به يكديگر يا اتصال آنها به‌وسيله جسم هادي ديگري كه مقاومت بسيار ناچيز داشته باشد و در نتيجه شدت جريان مدار را بطور فوق العاده افزايش دهد.
9- برق دار:
مدارها و وسايل الكتريكي وقتي برق دار است كه به منبع جريان برق وصل شده باشند.
10- قدرت قطع:
قدرت قطع عبارتست از حداكثر مقدار ولت آمپريست كه وسايل قطع كننده در موقع اتصال كوتاه و انجام عمل قطع مدار بدون آسيب ديدن مي‌توانند تحمل كنند.
11- كليد اطمينان:
كليد اطمينان كليديست كه در روي مدار قرار گرفته و مادام كه به حالت بسته مي‌باشد دسترسي به يك قسمت مورد نظر از مدار بهنگام برق دار بودن امكان نداشته باشد.
12- فشار قوي (ولتاژ قوي):
ولتاژ بيش از 2000 ولت متناوب نسبت به زمين را فشار قوي مي‌نامند.
13- انفصال:
انفصال يعني جداكردن قسمتي از مدار از شبكه اصلي برق به‌طوري‌كه ديگر برق‌دار نباشد.
14- كليد جدا كننده:
به كليدهاي تيغه‌اي اطلاق مي‌شود كه قسمتي از مدار را از شبكه اصلي از لحاظ الكتريكي قطع نمايد.
فصل اول
بخش اول - پيشگيريهاي عمومي
ماده 1: تاسيسات و دستگاه‌هاي الكتريكي بايد طوري ساخته و نصب و بهره‌برداري شود كه در حين كار از هر گونه خطرات ناشي از تماس با هادي‌هاي برق دار و همچنين خطرات حريق مصون بماند.
ماده 2: الف - نوع وسايل تاسيسات الكتريكي بايد متناسب با ولتاژ خط و شرايط بهره‌برداري از آنها انتخاب شود.
ب - تمام وسايل تاسيسات الكتريكي بايد با استانداردي كه از طرف مقامات صلاحيتدار تعيين مي‌شود مطابقت داشته و علايم مشخصه آن واضح و آشكار باشد.
ماده 3: نصب و تنظيم و مراقبت و آزمايش و تعميرات كليه تجهيزات تاسيسات الكتريكي فقط بايد به‌وسيله اشخاصي كه صلاحيت فني و تجربه آنان را مقامات صلاحيتدار تصديق كرده باشند انجام گردد.
ماده 4: پس از آماده شدن تاسيسات الكتريكي و پس از هر گونه تغييرات اساسي و قبل از شروع بهره برداري بايد مقام صلاحيتداري (غير از اجرا كننده كار) تاسيسات را بازديد نمايد و گواهي مربوط به كامل بودن حفاظت الكتريكي آن تاسيسات و اجازه شروع بكار با آنها را بدهد.
ماده 5: كارفرما موظف است كتابچه‌اي حاوي كليه دستورها و مقررات حفاظتي مربوط به تاسيسات يا ماشين‌هاي الكتريكي را در اختيار كارگراني كه متصدي بكار انداختن و مراقبت آن تاسيسات يا ماشين‌هاي الكتريكي مي‌باشند و يا كارگراني كه مجبورند در مجاورت آنها كار كنند بگذارد.
بخش دوم - جلوگيري از تماس با قطعات برق دار
ماده 6: براي جلوگيري از تماس اشخاص يا اشياء با مدارها يا وسايل الكتريكي برق‌دار متناوب كه اختلاف پتانسيل آنها نسبت به زمين از 50 ولت تجاوز مي‌كند و محصور ساختن آنها امكان‌پذير نيست بايد اين مدارها يا وسايل را در مكانهايي بشرح زير نصب نمود:
الف - در اطاق‌ها و يا محوطه‌هايي كه جز اشخاص صلاحيتدار شخص ديگري نتواند به آنجا وارد شود.
ب - در بالكن‌ها، گالري‌ها يا روي سكوهاي بلندي كه دسترسي اشخاص عادي با آنها غير ممكن باشد.
ماده 7: در جايي‌كه ترانسفورماتور يا خازن و يا ساير ادوات و سيم‌هاي لخت ناقل جريان برق روي ديوار ساختمان‌ها نصب مي‌شود بايد فاصله محل نصب آنها را از پنجره‌ها يا روزنه‌هاي ديوار به اندازه كافي انتخاب نمود تا از هر گونه خطر آتش سوزي و تماس تصادفي اشخاص از اين پنجره‌ها يا روزنه‌ها با آن وسايل جلوگيري شود.
تبصره - در موقع تعميرات و نقاشي و توسعه دادن ساختمان‌ها كه كارگران مجبورند در مجاورت اينگونه ادوات برق دار كار كنند بايد براي محافظت كارگران از تماس تصادفي با آنها اقدامات احتياطي لازم بعمل آيد.
بخش سوم - فضاي كار
ماده 8: وسايل و ماشين‌هاي الكتريكي كه در موقع برق داشتن احتياج به تنظيم و يا آزمايش دارند بايد طوري نصب شوند كه دسترسي به آنها راحت بوده و فضاي كار كافي با جاي پاي مطمئني در نقاط لازم براي آزمايش و تنظيم آنها پيش‌بيني شده باشد.
ماده 9: كليدها و ساير وسايل الكتريكي شامل قطعات فلزي لخت برق دار تا 650 ولت متناوب يا مستقيم بايد طوري نصب شود كه ارتفاع فضاي كار حداقل دو متر و پانزده سانتيمتر (7فوت) باشد تا دسترسي به‌اين وسايل براي تنظيم و يا آزمايش درموقع برق‌دار بودن بدون خطر باشد در اين موارد بايد عرض فضاي كار را به اندازه‌هاي زير انتخاب نمود:
الف - براي فضاي كاري كه در يك سمت آن قطعات لخت برق دار وجود دارد 75 سانتي متر (سي اينچ)
ب - در جايي‌كه قطعات لخت برق‌دار در هر دو سمت فضاي كار وجود داشته باشد 135 سانتيمتر (پنجاه و چهار اينچ).
ماده 10: از فضاي كار مجاور قطعات لخت برق دار نبايد جهت عبور و مرور استفاده كرد.
بخش چهارم - كانال‌هاي سيم كشي برق
ماده 11: مسير كانال‌ها بايد حتي الامكان ساده باشد.
ماده 12: الف - كليه سيم‌هاي برق بايد بطور مناسب عايق شده و محكم در كانال نصب شده باشد.
ب - سيم‌هاي برق بايد در كانال‌ها طوري نصب گردد تا تعقيب مسير آنها و پيدا كردنشان آسان باشد.
ج - در ابتدا و انتهاي گالري‌هاي طويل زير زميني و در صورت لزوم در فواصل مناسب بايد راه فراري پيش‌بيني شود.
بخش پنجم - دستگاه‌هاي كنترل و مقاومتهاي الكتريكي
ماده 13: در محل‌هايي كه گازهاي قابل اشتعال تهيه مي‌شود و يا به مصرف مي‌رسد و يا ايجاد مي‌گردد كليه كليدهاي اصلي فرمان دستگاه تنظيم موتورهاي الكتريكي، قطع كننده‌هاي الكتريكي، كليدهاي معمولي برق و وسايل تنظيم مقاومتهاي الكتريكي بايد در مكانهاي مجزا و پوشيده شده از مواد ضد احتراق نصب شود و دكمه‌هاي فرمان و كليدهاي كنترل مربوطه در خود كارگاه‌ها و در محلي كه دسترسي بآنها آسان باشد قرار گيرد.
بخش ششم - تابلوهاي برق و تخته كليدها
ماده 14: الف - تابلوهاي برق شامل كليدها و فيوزهاي توزيع جريان متناوب و كليدهاي قطع جريان با ولتاژ بيش از 50 ولت نسبت به زمين كه داراي قطعات فلزي لخت برق‌دار مي‌باشد بايد در محل‌هاي مخصوصي كه فقط اشخاص صلاحيتدار بآن دسترسي داشته باشند نصب شوند.
ب - كف اين محل‌ها بايد با ماده عايق ساخته يا مفروش گردد و يا مقابل تابلوهاي مذكور سكوي عايقي قرار داده شود.
ج - تخته كليدهاي به مساحت كمتر از نيم متر مربع را مي‌توان در محفظه‌هاي مخصوصي كه فقط اشخاص صلاحيتدار بآن دسترسي. داشته باشند نصب نمود و در مقابل آنها سكوي عايق قرار داد.
بخش هفتم - موتورهاي الكتريكي
ماده 15: موتورهاي الكتريكي كه در آنها احتمال وقوع جرقه يا شعله باشد بايد حتي‌الامكان در اطاق مخصوص نصب گردند و در مواردي كه وجود مواد منفجره يا گاز و غبارهاي قابل اشتعال پيش‌بيني مي‌شود اين قبيل موتورها بايستي حتماً در اطاق مخصوص نصب شوند.
ماده 16: موتورهاي الكتريكي را نبايد زير كف كارگاه‌هايي كه در آنها مايعات قابل اشتعال وجود دارد نصب نمود مگر آنكه ضد انفجار بودن موتورها از طرف مقامات صلاحيتدار تاييد شده باشد.
ماده 17: موتورهاي الكتريكي بايد روي تكيه گاههاي خود محكم نصب شده باشد.
بخش هشتم - ترانسفورماتورها و خازنها
ماده 18: ترانسفورماتور و خازنها و وسايل الكتريكي ديگر كه مقدار روغن مخزن يا محفظه آنها بيش از 5000 ليتر (1320 گالن) باشد بايد:
الف - در خارج از محل كار نصب شود يا:
ب - طوري در كنار چاه يا مجاري فاضلاب قرار گيرد كه تمام محتوي هر يك از مخازن آنها بتواند به سرعت داخل چاه يا مجاري فاضلاب گردد.
ماده19:خازنهاي اصلاح ضريبقدرت(Cos)را در مواردي كه احتمال خطري وجود داردبايد:
الف- طوري نصب و كنترل نمود كه ازخطر بارهاي پسماند(الكتريستهساكن) جلوگيريشود.
ب - اخطاريه‌اي دائر بوجود خازنها و متضمن احتياط‌هايي كه بايد قبل از دست زدن با آنها بعمل آورد در مجاورتشان نصب نمود.
ماده 20: اطاقي كه ترانسفورماتورها يا خازنهاي الكتريكي روغندار در آنها نصب شده باشند به اندازه كافي تهويه شود و ديوارها و درهاي آن از ماده ضد حريق ساخته شده باشد.
ماده 21: در نصب ترانسفورماتورهاي برق كه با هوا خنك مي‌شود و در داخل كارگاه قرار دارد بايد يكي از نكات سه گانه زير را رعايت نمود:
الف - فاصله ترانسفورماتور تا مواد قابل احتراق از 30 سانتيمتر (12 اينچ) كمتر نباشد.
ب - ترانسفورماتور به‌وسيله ديوارهايي كه از مواد غير قابل اشتعال يا عايق حرارت ساخته شده از محيط قابل احتراق مجاور مجزا شده باشد.
ج - ولتاژ ترانسفورماتور از 650 ولت بيشتر نبوده و به غير از روزنه‌هاي تهويه منفذ ديگري نداشته باشد.
بخش نهم - باطري‌ها
ماده 22: باطري‌هاي الكتريكي ثابت با ولتاژ بيش از 50 ولت بايد در اطاق‌هاي مناسبي كه كفشان در مقابل اسيد مقاومت داشته و به مقدار كفايت تهويه شود، قرار گيرد.
بخش دهم - هادي‌هاي قابل حمل
ماده 23: به مدارهاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 250 ولت نسبت به زمين كار مي‌كند هادي‌هاي قابل حمل و آويخته را بايد طوري وصل نمود كه غير از اشخاص فني صلاحيتدار ديگران بآن دسترسي نداشته باشند.
ماده 24: درجايي‌كه به هادي‌هاي قابل حمل احتياج داشته باشند بايد به تعداد كافي در نقاط مناسب كه دسترسي بآنها امن و بي خطر باشد پريزهاي ثابتي قرار داد.
بخش يازدهم - علامت تشخيص
ماده 25: مدارها و وسايل الكتريكي بايد به‌وسيله برچسبها يا وسايل مناسب ديگر مشخص گردد تا خطر بروز حادثه در اثر اشتباه كاهش يابد.
فصل دوم - اتصال زمين
بخش اول - پوشش‌هاي فلزي بدون برق
ماده 26: پوشش كابل‌هاي الكتريكي، لوله‌هاي فلزي و ملحقات آنها و حفاظ‌هاي فلزي قسمت‌هاي بدون برق وسايل الكتريكي بايد بطور موثر به زمين وصل شود.
بخش دوم - سيم‌هاي اتصال زمين
ماده 27: الف - مقاومت سيم‌هاي اتصال زمين بايد كم بوده و مقطع آنها كافي باشد تا بتواند حداكثر جرياني را كه در نتيجه پارگي عايق وسايل الكتريكي ايجاد مي‌شود بدون خطر به زمين هدايت نمايد.
ب - چنانچه حداكثر جرياني كه از مدار يا هادي معيوب به زمين نفوذ مي‌كند براي بكار انداختن وسايل حفاظت مدار كافي نباشد بايد وسيله حفاظت مناسبي در مقابل عبور جريان به زمين پيش‌بيني شود تا در صورت عيب اتصال زمين تمام دستگاه يا لااقل مدار معيوب را از شبكه قطع نمايد.
ماده 28: در جايي‌كه احتمال مي‌رود سيم اتصال زمين آسيب ببيند بايد آنرا بطريق مكانيكي محافظت كرد.
بخش سوم - وسايل الكتريكي قابل حمل
ماده 29: در مواردي كه از وسايل الكتريكي قابل حمل يا قسمت‌هاي فلزي برهنه استفاده مي‌شود بايد پيش گيري‌هاي زير را بعمل آورد.
الف - بدنه فلزي برهنه وسايل الكتريكي كه با جريان متناوب يا مستقيم با ولتاژ بيش از 50 ولت نسبت به زمين كار مي‌كنند بايد اتصال زمين خوب داشته باشد.
ب- ولتاژ بين هرهادي و زمين درجريان متناوب و يا مستقيم نبايد از 250ولت تجاوز نمايد.
ج - در جايي‌كه نتوان اتصال زمين با شرائط مساعد ايجاد نمود بايد از ولتاژ كمتر از 50 ولت استفاده كرد.
د - وسايل الكتريكي قابل حمل نبايد در محيط قابل اشتعال مورد استفاده قرار گيرد مگر آنكه از نوع ضد اشتعال يا اصولاً بي خطر باشد.
بخش چهارم - اتصال دادن به زمين و قطع مدار در موقع تعميرات
ماده 30: الف - وسايل و هادي‌هاي الكتريكي بايد داراي كليدهاي جداكننده باشد تا در موقع تنظيم و يا تعمير بتوان آنها را از منبع جريان جدا ساخت.
ب - اينگونه وسايل الكتريكي و هادي‌ها را پس از جدا ساختن از منبع جريان بايد به زمين اتصال داد و در صورت لزوم اتصال كوتاه نمود.
فصل سوم - حفاظ قسمت‌هاي برق‌دار
بخش اول - پيشگيريهاي عمومي
ماده 31: تمام قسمت‌هاي برق‌دار مدارها و وسايل الكتريكي كه با ولتاژ متناوب 50 ولت يا بيشتر نسبت به زمين كار مي‌كند در صورت امكان بايد با محفظه ثابت يا سرپوش يا حفاظ‌هاي معمولي ديگر مجهز باشد مگر آنكه اين قسمت‌ها طبق ماده 6 اين مقررات در محل جداگانه نصب شده باشد.
ماده 32: الف - محفظه‌ها و سرپوش‌ها و حفاظ مدارها و وسايل برق‌دار بايد طوري ساخته شده باشد كه از خطر برق دار شدن و اتصال كوتاه جلوگيري نمايد و دسترسي بي خطر به هادي‌ها و وسايل الكتريكي براي تنظيم يا تعمير آنها امكان‌پذير باشد.
ب - براي اينكه بتوان محفظه‌ها، سرپوش‌ها و حفاظ‌هاي قسمت‌هاي برق‌دار مدارها و وسايل الكتريكي را در موقع برق‌دار بودن بازو مجزا نمود بايد از مواد عايق باشند يا طوري تعبيه شده باشد كه نتوان به سهولت با قسمت‌هاي برق‌دار تماس پيدا كرد.
ماده 33: جلوي قسمت‌هاي فلزي برهنه مدارها و وسايل الكتريكي (مانند تابلوهاي بزرگ برق) كه ولتاژ مستقيم يا متناوب آنها نسبت به زمين از 50 ولت بيشتر است و بايد ضمن آنكه برق دارند تنظيم يا كنترل شوند پيش‌بيني سكوي عايقي براي كارگران ضروري است، اين سكوي عايق بايد طوري قرار گيرد و ابعاد آن به اندازه‌اي باشد كه كارگران قبل از ايستادن روي آن نتوانند به سهولت با قسمت‌هاي برهنه برق‌دار دسترسي پيدا كنند.
بخش دوم - هادي‌ها
ماده 34: سيم‌هاي برق جرثقيل‌ها يا ساير هادي‌هايي‌كه نمي‌توان آنها را كاملاً عايق كرد بايد طوري قرار گيرد يا محافظت شود كه احتمال تماس تصادفي با آن وجود نداشته باشد.
تبصره - انباشتن مواد و يا ايجاد هر نوع وضعيتي كه احتمال تماس افراد و اشياء را با سيم برق جرثقيل و ساير هادي‌هايي كه در ارتفاع زياد قرار دارند فراهم مي‌سازد ممنوع است و در صورت اضطرار بايستي اين قبيل قسمت‌ها و هادي‌ها به نحو مطمئن حفاظ شوند.
ماده 35: هادي‌هاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 50 ولت نسبت به زمين كار مي‌كند به‌استثناي آنهايي‌كه در ماده بالا شرح داده شد بايد به‌وسيله پوشش لاستيكي كتاني، آسبستي، كاغذي يا مواد ديگر مناسب با ولتاژ كار و شرائط جوي موجود (درجه حرارت - ميزان رطوبت و غيره) عايق شود و بعلاوه در زره‌هاي كابل يا لوله‌هاي فلزي و يا مجاري ديگر محصور گردد تا به هادي‌ها و روپوش آنها يا تكيه‌گاهشان آسيبي نرسد.
بخش سوم - فيوزها - كليدهاي خودكار - كليدهاي معمولي
ماده36: كليدهاي خودكار و كليدهاي معمولي و انواع فيوزهاي برق بايد كاملاً محصورباشد مگر آنكه روي تابلويي كه فقط اشخاص صلاحيتدار بآن دسترسي داشته باشند نصب شود.
تبصره - قدرت قطع فيوزها و كليدهاي خودكار بايد به اندازه كفايت باشد تا از هر نوع خطري جلوگيري شود.
ماده 37: فيوزهاي الكتريكي متجاوز از 20 آمپر كه در مدارهاي بيش از 110 ولت جريان متناوب يا مستقيم قرار ميگيرد بايد در محفظه‌اي نصب و به‌وسيله يك يا چند كليد اطمينان به ترتيب زير كنترل شوند:
الف- بدونآنكه كليد يا كليدها درحالت قطع قرارگيرد بازشدن محفظه امكان نداشته باشد.
ب - قبل از بسته شدن سرپوش محفظه فيوز نتوان كليد برق را وصل نمود.
تبصره - در مواردي كه ساختمان فيوزها و اتصاليها طوري باشد كه هنگام باز بودن محفظه فلزات برهنه برق‌دار در دسترس نباشد به كليد اطمينان نيازي نيست.
ماده 38: فيوزهاي الكتريكي كه روي تابلوهاي برق نصب مي‌شوند بايد به طريقي ساخته شده باشند كه تماس اشخاص با قسمت برق‌دار ممكن نباشد و به ترتيب زير نصب شوند:
الف - قبل از دسترسي پيدا كردن به فيوز جريان برق خود بخود قطع شود.
ب - به‌وسيله كليدي بتوان جريان برق را قبل از فيوز قطع نمود.
ج - به‌وسيله ابزار عايق مناسبي به فيوز دسترسي پيدا كرد.
ماده 39: كليدهاي معمولي يا خودكار بايد طوري ساخته شود كه بتوان آنها را از خارج محفظه بكار انداخت.
ماده 40: كليدهاي معمولي يا خودكار مدارها يا ماشين‌ها بايد داراي قفل مخصوصي باشند كه وقتي اشخاص روي مدار مشغول كار مي‌باشند كليد را در وضع بازنگهدارد.
ماده 41: كليدهاي چاقويي يكطرفه يا دو طرفه كه به سمت بالا باز مي‌شود بايد داراي مانعي باشد كه از بسته شدن آنها در اثر نيروي ثقل جلوگيري نمايد و همچنين كليدهاي الكتريكي چاقويي يكطرفه يا دو طرفه كه به وضع افقي باز مي‌شود بايد طوري قرار گيرد كه از بسته شدن تصادفي آنها جلوگيري شود.
ماده42:كليدهاي اطمينان الكتريكي بايدپس ازگذشتن مدتمقرر ضمانت آنها تعويضگردد. اينگونه كليدها بايد بلاواسطه و بطريقي كار كند كه عمل وصل آنها تابع نيروي فنر باشد.
ماده 43: دسته‌ها و اهرم‌هاي كليدهاي خودكار كه ناگهاني و سريع حركت مي‌كند بايد داراي حفاظتي باشد تا درحين بهاشخاص مجاور خود اصابت نكرده و به آنان آسيبي نرساند.
بخش چهارم - وسايل فرمان
ماده 44: وسايل فرمان الكتريكي كه با ولتاژ متناوب 50 ولت يا بيشتر نسبت به زمين كار مي‌كند بايد براي جلوگيري از تماس تصادفي با قسمت‌هاي برق‌دار به يكي از طرق زير محافظت شده باشد:
الف: محفظه‌هاي كامل ثابتي كه قسمت‌هاي لخت آنها را بپوشاند.
ب: محفظه‌هايي كه با درها و سرپوش‌هاي مطمئن بسته مي‌شود و فقط اشخاص صلاحيتدار مي‌توانند آنها را باز كنند.
ج: در مكانهايي طبق شرائط ماده 6 اين آيين‌نامه نصب شود.
ماده 45: وسايل فرمان الكتريكي دستي بايد از خارج محفظه آنها بكار بيفتد و براي جلوگيري از بكار افتادن تصادفي آنها در موقع كار كردن با مدار يا اسباب الكتريكي يكي از پيشگيريهاي زير بعمل آيد:
الف - دسته‌هاي بكار انداختن بايد قابل جدا شدن باشد و هيچگاه به دستگاه متصل نباشد تا از خطرات بكار افتادن تصادفي جلوگيري شود.
ب - سرپوش‌هاي مجزا يا درهاي قفل شده روي دسته‌هاي فرمان قرار داده شود تا فقط كارگر مسئول بتواند آنرا باز كند.
ج - علامت خطر و ذكر نوع كاري كه با وسايل فرمان مزبور انجام داده مي‌شود روي آنها نصب گردد تا اشخاص متفرقه را متوجه خطر نمايد.
بخش پنجم - تابلوها و تخته كليدها
ماده 46: تابلوها و صفحه كليدهاي كنترل موتورهاي الكتريكي بايد طوري ساخته شده باشد كه تمام قسمت‌هاي برق‌دار آن در محفظه‌هاي قفل شده قرار گيرد.
ماده 47: تابلوها و صفحه كليدهاي الكتريكي كه در كارگاه‌ها قرار گرفته يا بطريق ديگري در دسترس كارگران مي‌باشد بايد:
اولاً: به‌وسيله محفظه‌ها يا حفاظ‌هاي معمول ماشين‌ها محصور باشد و در هر حال درهاي قفل دار داشته باشد تا اشخاص بي صلاحيت نتوانند با آنها دسترسي پيدا كنند.
ثانياً: در پيرامون آنها فرشها يا سكوهاي عايق پيش‌بيني شده باشد.
ماده 48: قسمت‌هاي برق‌دار تابلوها و صفحه كليدهاي برق كه در حال عادي مجزا و محفوظ مي‌باشند و گاه گاه ضمن برق‌دار بودن به تنظيم يا تعمير احتياج دارند بايد بطريقي نصب شده باشند كه براي حفاظت كامل كارگران از تماس با قسمت‌هاي مجاور بتواند روي آنها پوشش‌ها يا سپرهاي قابل حمل مناسبي قرار داد.
ماده 49: وضع و ترتيب عمومي تابلوهاي اصلي براي ولتاژ متناوب يا مستقيم كه از 650 ولت تجاوز نمي‌نمايد بايد بشرح زير باشد:
الف- قسمت‌هايي كهاحتمالاً بهتنظيم يا دستكاري احتياج دارند بهسهولت دردسترس باشد.
ب - مسير هر هادي را در صورت لزوم بتوان به آساني تعقيب كرد.
ج - هادي‌هايي كه متعلق به شبكه‌هاي مختلف مي‌باشند بايد طوري از هم مجزا شوند كه به سهولت بتوان آنها را تشخيص داد.
د - تمام فرمانهاي دستي بايستي از جلوي تابلو بكار افتد.
هـ- اسباب‌هاي اندازه‌گيري و علايم و اخبار كه براي كنترل دائمي دستگاه لازمست بايستي از جلوي تابلو ديده شود.
ماده 50: در تابلوهايي كه براي كنترل ولتاژهاي متناوب يا مستقيم متجاوز از 650 ولت بكار مي‌رود نكات زير رعايت شود:
الف - محفظه‌هاي فلزي تمام آلاتي كه با ولتاژ قوي كار مي‌كند بايد يا به زمين متصل شود يا كاملاً در جعبه‌هاي عايق مناسب و محكم محصور گردد.
ب - تمام دسته‌هاي فلزي و كليه وسايل فلزي براي بكار انداختن كليدها بايد بطور موثر به زمين وصل شود.
ماده 51: در مواقعي كه مي‌خواهند با تابلوي برق ولتاژ قوي كار كنند تمام تابلو بايد از مدار جريان خارج شود در صورتي كه تابلو داراي چند قسمت مجزا باشد كه بتوان آنها را به وسائلي از لحاظ الكتريكي از يكديگر جدا ساخت ممكن است فقط قسمت مربوطه را از مدار جريان خارج نمايد.
بخش ششم - موتورهاي الكتريكي
ماده 52: موتورهاي الكتريكي كه با ولتاژ متناوب بيش از 230 ولت نسبت به زمين كار مي‌كند بايد با حصار دائمي يا حفاظ‌هاي مناسب ديگر طوري محفوظ شود كه از برخورد تصادفي اشخاص يا اشياء هادي به قسمت‌هاي برق‌دار آنها جلوگيري نمايد مگر آنكه اين موتورها از نوع كاملاً بسته باشد يا در موتورخانه‌هاي مخصوص و يا روي سكويي با ارتفاع حداقل سه متر از زمين يا سطح كارگاه نصب شده باشد.
ماده 53: موتورهايي كه مستقيماً در خارج از پايه‌هاي ماشين‌ها نصب شده يا موتورهايي كه در معرض خطرات روغن يا رطوبت فوق العاده يا بخار يا مواد زيان آور ديگر قرار ميگيرد بايد داراي پوشش يا حفاظ مناسبي باشد تا قسمت‌هاي برهنه برق‌دار و عايق هادي‌هاي آن محافظت شود.
بخش هفتم - باطري‌ها
ماده 54: در موقع نصب دائم باطري‌هاي الكتريكي در اطاق‌هايي كه براي مقاصد ديگر نيز مورد استفاده قرار ميگيرد بايد اقدامات زير را بعمل آورد:
الف - نصب حفاظ مناسب براي باطري‌ها.
ب - تهويه محل باطري‌ها براي جلوگيري از جمع شدن گازها.
ماده 55: اكومولاتورها بايد روي پايه عايق نصب شود مگر در موردي كه ظرف آنها از جسم عايقي ماند شيشه با كليت و غيره ساخته شده باشد.
بخش هشتم - هادي‌ها و لامپ‌هاي قابل حمل
ماده 56: هادي‌هاي الكتريكي قابل حمل و قابل انعطاف هر جا كه احتمال آسيب ديدن آنها مي‌رود بايد:
الف: پوششي از لاستيك يا پلاستيك بادوام و در صورت لزوم بر آن زره محافظ ديگري از فلز قابل انعطاف داشته باشد.
ب - تمام قسمت‌ها مخصوصاً محل اتصال سيم‌ها و دو شاخه‌ها و پريزها و غيره به طرز صحيح نگهداري شود.
ماده 57: سرپيچ لامپ‌هاي الكتريكي بايد طوري ساخته شده باشد كه قبل از باز شدن كامل لامپ هيچيك از قسمت‌هاي برق‌دار آشكار نگردد.
ماده 58: استعمال لامپ‌هاي الكتريكي قابل حمل (دوره گرد) فقط در جاهايي كه پيش‌بيني روشنايي كافي ثابت و دائمي امكان‌پذير نباشد با رعايت شرايط زير مجاز است:
الف - سرپيچ‌ها يا لامپ نگهدارها از ماده عايق مناسب بوده و همچنين لامپ‌ها داراي حفاظ محكمي باشد كه از تمام قسمت‌هاي برق دار كاملاً عايق شده باشد.
ب- ولتاژ لامپ‌ها براي شرايط مخصوصكاري كه بايد انجام گيرد مناسب و بي‌خطر باشد.
بخش نهم - ابزارهاي دستي
ماده 59: انبردست‌ها و آچار پيچ گوشتي‌ها و فيوزكش‌ها و ابزارهاي دستي مشابهي كه در كارهاي برقي مورد استفاده قرار ميگيرد بايد داراي عايق مناسب باشد.
ماده 60: دسته روغن دان و پاك كن و برس‌ها و ساير ابزارهاي نظافت كه در پيرامون اسباب‌هاي الكتريكي مورد استفاده واقع مي‌شود بايد از اجسام غير هادي ساخته شده باشد.
بخش دهم - ماشين‌هاي جوشكاري و برش برقي
ماده 61: ديناموها و يكسو كننده‌ها (Redresseur) و ترانسفورماتورهايي كه براي جوشكاري يا بريدن فلزات بكار مي‌رود و همچنين تمام قسمت‌هاي حامل جريان آنها باشد در مقابل برخورد تصادفي با قسمت‌هاي برق‌دار برهنه محافظت شده باشد.
ماده 62: شكاف‌هاي تهويه محفظه ترانسفورماتورها بايد طوري ساخته شود كه از ميان آنها به هيچ يك از قسمت‌هاي برق‌دار ترانسفورماتور امكان دسترسي نباشد.
ماده 63: الف - محفظه يا بدنه‌هاي فلزي ماشين‌ها و ترانسفورماتورهاي جوشكاري بايد بطور موثر به زمين وصل شده باشد.
ب - در جايي‌كه در اثر اتصال يك سيم مدار جوشكاري به محفظه ماشين يا ترانسفورماتور جوشكاري احتمال ايجاد جريانهاي پراكنده خطرناكي باشد بايد اتصال زمين مدار جوشكاري فقط در نقطه كار انجام گيرد.
بخش يازدهم - وسايل جوشكاري دستي برقي
ماده 64: محل اتصال كابل‌هاي مدار جوشكاري به ماشين بايد به دقت عايق شده باشد.
ماده 65: دسته انبر الكترود بايد كاملاً عايق باشد.
ماده 66: انبرهاي الكترود بايد با سپرهايي براي محافظت دست جوشكار در مقابل حرارت شعله مجهز باشد.
بخش دوازدهم - ماشين‌هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي
ماده 67: در ماشين‌هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي تمام قسمت‌هاي حامل جريان به استثناء گيره‌هاي جوشكاري بايد كاملاً محفوظ باشد.
ماده 68: ماشين‌هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي بايد با كليدهاي قطع مدار كه در نزديك يا روي ماشين‌ها نصب شده مجهز باشد.
ماده 69: اتصال هادي‌هاي حامل جريان بايد بطور مطمئن با پيچ و مهره انجام گيرد و جز در مدارهاي كنترل نبايد از دو شاخه استفاده كرد.
ماده 70: ماشين‌هاي جوشكاري با مقاومت الكتريكي كه خودكار يا نيمه خودكار است بايد طوري با حفاظ يا وسايل قطع كننده با دو دست مجهز باشد كه پس از راه افتادن ماشين دست كارگر به محفظه خطر نرسد.
بخش‌سيزدهم-احتياط‌هاي‌لازم درموقع‌كار با وسايل و ادوات‌برقي
ماده 71: كليه هادي‌ها يا وسايل الكتريكي مدار را هميشه بايد برق دار تصور نمود مگر آنكه به يقين بدانند كه برق آنها قطع است.
ماده 72: الف - كاركردن روي مدارها يا وسايل الكتريكي برق دار كه ولتاژ متناوب يا مستقيم آنها نسبت به زمين از 250 ولت بيشتر است مجاز نيست.
ب - هنگام كار كردن روي مدارهاي جريان متناوب يا مستقيم با ولتاژ كمتر از 250 ولت نسبت به زمين بايد به‌وسيله بكار بردن ابزارهاي عايق شده، دستكشها، فرشها، پرده‌ها و يا وسايل حفاظتي ديگر احتياط‌هاي لازم در مقابل برق زدگي يا اتصال كوتاه بعمل آورد.
ج - كارگراني كه روي مدارهاي برق‌دار بشرح بالا كار مي‌كنند در تمام مدت كار بايد به‌وسيله شخص صلاحيتدار ديگر مراقبت شوند.
ماده 73: هنگام كار كردن روي هادي‌هاي برهنه برق‌دار يا انجام كار در مجاورت آنها بايد هادي‌هاي مزبور را به‌وسيله حائل‌هاي دائمي يا موقتي از جنس مواد عايق محافظت نمود تا از اتصال كوتاه تصادفي جلوگيري شود.
فصل چهارم - وسايل آتش نشاني و حفاظت فردي
بخش اول - وسايل آتش نشاني
ماده 74: وسايل آتش نشاني قابل حمل براي خاموش كردن حريقهايي كه در آنها وسايل الكتريكي برق‌دار وجود دارد بايستي داراي مشخصات زير باشد:
الف - محتوي دستگاه آتش نشاني بايد از نوع گاز كربنيك يا پودر خشك و يا هر نوع ماده غيرهادي و غير سمي باشد كههيچگونه خطري برايكساني كه آنرا بكارمي‌برند نداشتهباشد.
ب - وسيله آتش نشاني بايد داراي علايم آشكار بوده و در محل مناسبي نزديك تاسيسات برقي قرار گرفته باشد.
ج - وسيله آتش نشاني بايد درجايي نصب شود كه شرايط محيط از قبيل حرارت برودت و رطوبت باعث اختلال كار دستگاه نشود.
ماده 75: استعمال هر نوع وسيله آتش نشاني كه جهش پيوسته‌اي از آب يا مايع هادي ديگر از آن خارج مي‌شود براي خاموش كردن حريقهايي كه در بين آنها وسايل الكتريكي برق‌دار باشد با دست ممنوع است.
بخش دوم - وسايل حفاظت فردي
ماده 76: كارگران در موقع كار كردن با وسايل و مدارهاي الكتريكي برق‌دار يا انجام كار در مجاورت آنها بايد نكات زير را رعايت نمايند:
الف - لباس مناسبي بپوشند كه اجزاء فلزي نداشته باشد.
ب - از حمل اشياء فلزي غير ضروري مانند انگشتر، كليد، زنجير ساعت و يا ماسك‌هاي فلزي و همچنين اشياء قابل اشتعال مانند ماسك‌هاي سلولوييدي و غيره خودداري نمايند.
ج - با وسايل حفاظت مناسب طبق شرايط و مقررات آيين‌نامه حفاظت انفرادي مجهز بوده و آنها را مورد استفاده قرار دهند.
د - وسايل و ابزارهاي فلزي را طوري حمل كنند كه از افتادن آنها جلوگيري شود.
فصل پنجم - الكتريسيته ساكن
بخش اول - پيشگيري عمومي
ماده 77: براي جلوگيري از خطر اشتعال در اثر جرقه‌هاي ناشي از الكتريسيته ساكن در محيطهاي مساعد براي اشتعال بايد پيشگيريهاي زير را بعمل آورد:
الف - رطوبت نسبي هوا را نبايد كمتر از 50 درصد (درجه هيدرومتريك) نگهداشته و براي اين منظور بهتر است از وسايل كنترل خودكار استفاده شود.
ب - بارهاي الكتريكي را كه ممكن است روي اجسام فلزي جمع شوند بايد بطريق زير به زمين هدايت كرد.
1- به‌وسيله سيم‌هاي اتصال زمينكه مستقيماً و يا از راهمقاومتي بهزمين وصلشدهباشد و يا،
2- به‌وسيله كائوچو و يا مواد مشابه آن كه مقاومت مخصوص آن حداقل (000،100) اهم سانتي متر باشد.
بخش دوم - محورها - چرخ تسمه‌ها - تسمه‌ها
ماده 78: چنانچه در اثر اصطكاك تسمه روي فلكه‌ها بارهاي الكتريسيته ساكن خطرناكي انباشته شود بايد هم محور ترانسميسيون و هم ياتاقان‌هاي آنرا به زمين وصل نمود.
ماده 79: براي جلوگيري از انباشته شدن بارهاي الكتريكي ساكن درجاهايي‌كه تسمه از چرخ جدا مي‌شود و احتمال جرقه زدن وجود دارد بايد به‌وسيله شاخه‌هاي فلزي كه به زمين وصل شده‌اند بارهاي الكتريكي ساكن را به زمين هدايت كرد.
بخش سوم - مايعات و گردهاي قابل اشتعال
ماده 80: درجايي‌كه مايعات از مخزنهاي ذخيره به تانكرها يا باركشها انتقال داده مي‌شود بايد بدنه فلزي مخزن ذخيره به بدنه فلزي تانكر يا باركش وصل شود و در صورتي كه چرخ‌هاي باركش لاستيكي باشد بدنه باركش را نيز بايد به زمين متصل نمود.
ماده 81: الف - در جايي‌كه گردهاي بسيار نرم به‌وسيله دستگاه‌هاي هوايي (پنوماتيك)كه قسمت‌هاي فلزي دارد انتقال داده مي‌شود بايستي قسمت‌هاي فلزي در طول تمام مسير انتقال گرد از نظر هدايت الكتريكي به يكديگر و به زمين وصل شود.
ب- درجايي‌كه با گردهاي نرم آلومينيوم يا منيزيم كارمي‌كنند بايد به‌وسيله يا بنده (دتكتور) يا ابزارهاي مناسب ديگري محل انباشته شدن بارهاي الكتريسيته ساكن را پيدا كرد.
ماده 82: در جايي‌كه خطرات مخصوص مربوط به استعمال مواد منفجره يا چاشني‌هاي حساس وجود دارد بايد كفش‌هاي مخصوص الكتريسيته ساكن و ماسك‌هاي محافظ صورت بكار برد.
بخش چهارم - وسايل دفع و خنثي كردن الكتريسيته ساكن يا راديواكتيو
ماده 83: در جايي‌كه انباشته شدن بارهاي الكتريسيته ساكن احتمال خطر دارد و اقدامات مشروحه در مواد 76 تا 82 مقررات اين فصل براي رفع خطر موثر يا عملي نيست بايد از وسايل دفع خنثي كردن الكتريسيته ساكن استفاده كرد و اين وسايل بايد طوري ساخته و نصب شده باشد تا از بروز جرقه آتش افروز جلوگيري نمايد.
ماده 84: وسايل راديواكتيو كه براي از بين بردن بارهاي الكتريسيته ساكن مورد استفاده قرار ميگيرد بايد طوري ساخته و محفوظ و نصب شده باشد كه تشعشع راديو اكتيو به كارگران صدمه‌اي نرساند.
بخش پنجم - رنگ پاشي با پيستوله
ماده 85: در رنگ پاشي با پيستوله بايد كليه اشياء فلزي كه رنگ يا لعاب با آنها پاشيده مي‌شود و همچنين قسمت‌هاي فلزي از قبيل اطاقك، غرفه، مخزن رنگ و وسايل تهويه را به زمين وصل كرد.
ماده 86: پيستوله رنگ پاشي بايد به‌وسيله مفتول فلزي يا به وسائل مناسب ديگر به زمين وصل شود.
فصل‌ششم - تاسيسات و ادوات الكتريكي درمحيط‌هاي قابل اشتعال و انفجار
بخش اول - پيشكيري‌هاي عمومي
ماده 87: در مكانهاييكه خطر انفجار مخلوطهاي گاز و يا بخار قابل اشتعال وجود دارد، نبايد دستگاه‌ها و ادوات الكتريكي را قرار داد مگر اينكه ساختمان آنها طوري باشد كه در مقابل خطر انفجار و اشتعال حفاظت شده باشد.
ماده 88: دستگاه‌ها و وسايل الكتريكي وقتي در مقابل خطر انفجار و اشتعال حفاظت شده كه شامل يكي از مشخصات زير باشد:
الف - از نوع ضد انفجار (ضد اشتعال) باشد.
ب - يا دائماً تحت فشار هواي پاكي كه فشار آن اندكي بيش از هواي محيط خود باشد قرار گيرد.
ج- يا با گاز بياثري كه فشار آن اندكي از فشار هواي محيط آن بيشتر است، پر شده باشد.
د - طرح و ساختمان آن كاملاً بي‌خطر باشد يعني انرژي مدار آنها باندازه‌اي باشد كه جرقه آتش افروز توليد ننمايد.
هـ- مصنوعاً تهويه شود.
و - ساختمان آن نوعي باشد كه مقام صلاحيتدار استفاده از آن را براي آن وضع خاص مورد تاييد قرار دهد.
بخش دوم - موتورهاي الكتريكي
ماده 89: الكترو موتورهايي كه در كارگاه‌هاي محتوي گازهاي قابل اشتعال و يا انفجار يا غبارهاي قابل اشتعال نصب مي‌شود بايد از نوع ضد انفجار و ضد اشتعال باشد.
بخش سوم - دستگاه‌هاي ضد انفجار (ضد اشتعال)
ماده 90: دستگاه‌هاي الكتريكي ضد انفجار بايد طوري ساخته شده باشد كه بكار بردن آنها در محيط خطرناك مورد بحث در اين فصل از طرف مقام صلاحيتدار گواهي شده باشد و بعداً هيچگونه تغييري كه موجب اختلال در وضع حفاظتي اوليه آنها مي‌شود نبايد داده شود.
ماده 91: هادي‌هاي ناقل جريان برق به دستگاه‌هاي ضد انفجار بايد در لوله‌هاي فولادي كه بهم پيچ شده باشد قرار داده شود يا از نوع كابل‌هاي با زره فولادي يا كابل‌هاي با روپوش فلزي و عايق معدني باشد و اين هادي‌ها را بايد طوري به دستگاه وصل كرد كه خاصيت ضد انفجار آنرا حفظ نمايند.
بخش چهارم - سيم كشي داخل لوله
ماده 92: در جايي‌كه لوله‌اي حافظ هادي‌هاي الكتريك از محيط بي خطر به محيط خطرناك مي‌رود بايد در نقطه‌اي كه لوله وارد منطقه خطرناك مي‌شود جعبه‌هاي مخصوص ضد انفجار مسدود كننده قرار داد و در محل اتصال لوله‌هايي كه قطرشان بيشتر از 25 ميليمتر (يك اينچ) باشد و همچنين بين سركابل‌ها و دستگاه‌هاي الكتريكي بايد جعبه ضد انفجار مسدود كننده قرار داد مگر آنكه ضد انفجار بودند مجموعه كابل‌ها جداگانه از طرف مقامات صلاحيتدار تاييد شده باشد.
ماده 93: شعاع قوسي لوله‌ها بايد اقلاً سه برابر قطر آنها باشد.
بخش پنجم - كابل‌هاي زره دار
ماده 94: در جايي‌كه احتمال آسيبهاي مكانيكي مي‌رود كابل‌ها بايد زره دار باشد.
ماده 95: در جايي‌كه طول زيادي از كابل‌ها با عايق كاغذي آغشته به روغن به حالت قائم قرار ميگيرد بايد تدابير لازم بكار برد تا روغن آنها خارج نگردد.
ماده 96: محفظه فلزي دستگاه‌هاي برقي و يا ادوات ضد انفجار بايد به‌وسيله لحيم كاري پيچ و مهره و يا بست‌هاي مناسب به يكديگر و به غلاف فلزي كابل متصل گردد تا پيوستگي الكتريكي آنها تامين شود.
ماده 97: وسيله اتصال كابل‌هاي فوق بايد طوري باشد كه ضد انفجار بوده واز نفوذ رطوبت به عايق كابل جلوگيري نمايد.
بخش ششم - كابل‌هاي زره دار با عايق معدني
ماده 98: غلاف فلزي خارجي عايق نشده كابل‌ها نبايد به عنوان هادي جريان اصلي مورد استفاده قرار گيرد.
ماده 99: در جايي‌كه كابل‌هاي با غلاف فلزي از روي قسمت‌هاي فلزي ساختمان‌ها يا اسكلتهاي فلزي عبور مي‌كند بايد داراي تكيه گاههاي عايق باشد و يا محكم به آن قسمت‌هاي فلزي وصل شده باشد.
بخش هشتم - دستگاه‌هاي ضد انفجار تحت فشار
ماده 100: دستگاه‌هاي تحت فشار بايد در تمام مدتي كه به منبع انرژي الكتريكي وصل است در معرض فشار هواي پاك يا گاز بي اثر كه ميزان فشار آن هميشه ثابت و بيش از هواي محيط دستگاه باشد قرار گيرد.
ماده 101: در اين نوع دستگاه‌ها وسايل مناسبي بايد پيش‌بيني شود تا در صورت كاهش فشار هواي دستگاه جريان برق آنرا قطع كند.
ماده 102: اين دستگاه‌ها بايستي با فشار سنج دقيقي مجهز باشد كه هميشه فشار حقيقي هواي پاك يا گاز بي اثر داخل آنها را نشان دهد.
بخش نهم - دستگاه‌هاي بي خطر
ماده 103: خصوصيات فني مدار اين دستگاه‌ها بايد از طرف مقام صلاحيتدار مورد آزمايش قرار گرفته و بي خطر بودن آن براي محيط مورد نظر تاييد شده باشد.
ماده 104: مدارها و دستگاه‌هاي بي خطر نبايد پس از نصب و بازديد و گواهي مقام آزمايش كننده صلاحيتدار تغيير داده شود و اينگونه مدارها بايد از ساير مدارها از لحاظ الكتريكي مجزا باشد.
بخش دهم - تهويه مصنوعي
ماده 105: موتورهاي بزرگ و دستگاه‌هايي‌كه طبق مواد مذكور در اين فصل حفاظت نشده بايد از نوع موتورها و دستگاه‌هاي بسته باشد. عمل تهويه آنها با مقدار كافي هواي پاك و تازه كه با فشار به داخل آن وارد و به‌وسيله لوله‌هاي خرطومي يا معمولي خارج مي‌شود انجام گيرد.
سيم‌هاي هوايي
ماده 106: از سيم‌هاي لخت هوايي فقط تا منطقه خطر مي‌توان استفاده كرد و انتهاي آنها قبل از رسيدن به منطقه خطر بايد با وسايل مخصوص حفاظتي موثر در مقابل اضافه ولتاژ (سورتانسيون) مجهز باشد.
ماده 107: در جايي‌كه براي ادامه شبكه برق در حوزه خطر از كابل‌هاي زره دار و يا با غلاف فلزي استفاده مي‌شود بايد غلاف فلزي يا زره كابل‌ها از لحاظ الكتريكي به يكديگر مربوط و كاملاً به زمين وصل شده باشد.
ماده 108: تمام كابل‌هاي برق و حتي كابل‌هاي مخابرات زير زميني بايد در عمل بيش از 50 سانتيمتر (20 اينچ) زير زمين قرار داده شود تا در مقابل آسيبهاي مكانيكي اتفاقي محفوظ باشد.
بخش دوازدهم - انفصال
ماده 109: ساختمان و نصب تمام ادوات الكتريكي كه احتياج به مراقبت و تعميرات مكرر دارند بايد طوري باشد كه در موقع لزوم بتوان به‌آساني آنها را از مدار الكتريكي جدا كرد.
ماده 110: در جايي‌كه كليدهاي جدا كننده بلاواسطه مجاور دستگاهي كه بآن جريان مي‌دهد قرار نگرفته باشد بايد هنگام بازبودن دستگاه در محيط قابل اشتعال براي معاينه و يا تعمير اقدامات احتياطي به منظور جلوگيري از اتصال شبكه به دستگاه اتخاذ گردد.
ماده111: هر كليد جداكننده بايدداراي پلاكمعرفدستگاهي كه بهآن جريان مي‌دهد باشد.
بخش سيزدهم - فيوزها
ماده 112: فيوزها را بايد در خارج محيط خطر قرار داد و در صورتي كه اين امر امكان نداشته باشد بايد براي آنها محفظه‌هاي بسته ضد انفجار پيش‌بيني كرد و در اين محفظه‌ها بايد فقط وقتي باز شود كه فيوزها از مدار جريان قطع شده باشد.
بخش چهاردهم - بازرسي و نگهداري وسايل و ادوات الكتريكي
ماده 113: تمام ادوات الكتريكي به انضمام وسايل روشنايي برقي بايد به دقت مراقبت و نگهداري شود حداقل هر 12 ماه يك مرتبه به‌وسيله اشخاص فني صلاحيتدار بازرسي شود.
بخش پانزدهم - روشنايي برقي
ماده 114: روشنايي محيط قابل اشتعال بايد به‌وسيله لامپ‌هاي الكتريكي نصب شده در خارج از آن محيط تامين گردد مگر آنكه بي‌خطر بودن آن وسايل به تصويب مقاومت صلاحيتدار رسيده باشد.
بخش شانزدهم - الكتريسيته ساكن
ماده 115: تمام ديوارها، سقفها وسايل فلزي و بدنه ماشين آلات بايد بطور مؤثر به زمين اتصال داده شده باشد.
ماده 116: در محلي از كارگاه كه مايعات قابل اشتعال توليد مي‌شود بايد ميزان رطوبت هوا را بيش از 50 درصد نگهداشت.
فصل هفتم
حفاظت ادوات الكتريكي در محل‌هايي‌كه در آنجا خطر انفجار غبارهاي غير آلي مانند گرد آلومينيوم، منيزيم و ساير گوگردهاي غير آلي قابل اشتعال توليد مي‌شود يا به مصرف مي‌رسد.
بخش اول - وسايل الكتريكي
ماده 117: كليدها و وسايل بكار انداختن موتورها، فيوزها و تمام دستگاه‌هاي خودكار و وسايل مشابه آنها بايد خارج از حوزه خطر قرار گيرد.
ماده 118: ساختمان وسايل فرمان براي راه انداختن و متوقف ساختن موتورها بايد طوري باشد كه غبار در آن نفوذ نكند هرجا كه استفاده از اين نوع ساختمان مقدور نباشد بايد فرمانها در محفظه‌هاي ضد انفجار قرار گيرد.
بخش دوم - موتورهاي الكتريكي
ماده 119: ساختمان موتورهاي الكتريكي بايد طوري باشد كه غبار در آنها نفوذ نكند هر جا كه استفاده از اين موتورها مقدور نباشد بايد موتورها در محفظه‌هاي ضد انفجار قرار گيرد.
بخش سوم - بخاريهاي برقي
ماده 120: ساختمان بخاريهاي برقي كه در اين نوع مكانها بكار مي‌رود بايد طبق مقررات آيين‌نامه مواد قابل اشتعال و انفجار فصل حرارت باشد.
بخش چهارم - كنترل نفوذ الكتريسيته به زمين
ماده 121: وسايل حفاظت در مقابل اضافه بار و اتصال كوتاه (مانند فيوز - كليد خودكار و غيره) بايد با وسايل خودكار ديگري براي جلوگيري از نفوذ غير عادي الكتريسيته به زمين مجهز گردد تا در صورتي كه مقدار نفوذ الكتريسيته به زمين از ده درصد حساسيت وسيله حفاظت تجاوز كرد بتواند تمام مدار يا قسمت معيوب آنرا از شبكه قطع نمايد.
بخش پنجم - ادوات الكتريكي قابل حمل
ماده 122: ادوات الكتريكي قابل حمل نبايد در محيط خطر مورد استفاده قرار گيرد.
بخش ششم - الكتريسيته ساكن
ماده 123: در محيطهاي مشمول اين فصل بايد احتياط‌ها وپيشگيريهاي لازم در مقابل الكتريسيته ساكن طبق مواد فصل پنجم اين آيين‌نامه بعمل آورد.
ماده 124: در كارخانه‌ها و موسساتي كه گرد آلومينيوم يا منيزيم موجود است تمام اشخاص بايد كفش‌هاي ضد الكتريسيته ساكن بپوشند.
فصل هشتم
بخش اول - پيشگيريها عمومي
ماده 125: در كارگاه‌ها و محل‌هايي‌كه موادي از قبيل آرد، غله، ادويه، نشاسته، شكر، كاكائو و نظائر آن كه غبارهاي قابل اشتعال ايجاد مي‌نمايند تهيه، مصرف يا انباشته مي‌شود بايد مقررات زير رعايت گردد:
الف- موتورهاي الكتريكي و مولدهاي برقداراي محفظه‌هاي خاصيباشد كه غبار درآنها نفوذ نكند و بي‌خطر بودن آنها مورد تاييد مقامات صلاحيتدار واقع شده باشد و يا در مكانهاييكه غبار نمي‌تواند در آن نفوذ نمايد و به‌وسيله هواي پاك تهويه مي‌شود نصب شده باشد.
ب - اگر وسايل كنترل موتورها از نوعي باشد كه موتور را از دور كنترل كند اتصالي‌هاي كليد كنترل بايد:
1- يا از نوعي باشد كه غبار در آن نفوذ نكند.
2- يا در اطاق‌هاي جداگانه‌اي كه غبار در آن نفوذ نمي‌كند نصب گردد.
ج - ساختمان تمام ادوات و آلات الكتريكي بايد طوري باشد كه حرارت هيچيك‌از قسمت‌هاي خارجي آنها كه ممكن است به غبار آلوده شود به درجه اشتعال غبار نرسد.
بخش دوم - فيوزها
ماده 126: فيوزها بايد در خارج از محيط خطر قرار داده شود. هر جا كه اين عمل امكان نداشته باشد بايد فيوزها را در محفظه‌اي نصب نمود كه غبار در آن نفوذ نكند و سر پوش آنرا قبل از قطع مدار الكتريكي نتوان باز كرد.
بخش سوم - روشنايي مصنوعي
ماده 127: روشنايي مصنوعي داخل انبارها و آلات نقاله و بالابرها يا ساختمان‌ها و وسايل مشابه كه در توليد يا استعمال مواد مولد غبار آلي قابل اشتعال مورد استفاده قرار ميگيرد بايد به‌وسيله لامپ‌هاي محفوظ در حبابهاي غير قابل نفوذ تامين شود و اين حبابها بايد:
الف - در مقابل آسيبهاي مكانيكي به طرز مناسبي محافظت شده باشد.
ب - در داخل ديوار يا سقف طوري كار گذاشته شود كه از آنها برآمدگي نداشته باشد.
ج - به‌وسيله كليدي كه غبار در آن نفوذ نمي‌كند از خارج قطع و وصل شود.
فصل نهم - وسايل و ماشين‌هاي برقي قابل حمل
ماده 128: دسته وسايل و ماشين‌هاي برقي قابل حمل بايد از مواد عايق ساخته شده يا داراي روپوش عايق باشد.
ماده 129: وسايل و ماشين‌هاي برقي قابل حمل بايد با كليدهايي‌كه روي سيم فاز قرار گرفته و در بدنه يا دسته آنها كار گذاشته شده مجهز بوده و داراي خصوصيات زير باشد:
الف - بايد تحت فشار فنري قرار گيرد به‌طوري‌كه فقط وقتي كارگر بروي اهرم كليد فشار مي‌دهد مدار الكتريكي وصل بوده و با برداشتن دست از روي اهرم جريان برق قطع گردد.
ب - جاي كليد طوري انتخاب شده باشد كه خطر بكار افتادن اتفاقي وسايل و ماشين‌هاي برقي مزبور هنگامي كه در محلي قرار داده مي‌شود يا از آنها استفاده نمي‌گردد به حداقل ممكنه برسد.
ماده 130: در مواردي كه وسايل و ماشين‌هاي برقي دستي قابل حمل ضمن بناي ساختمان‌ها يا در فضاي آزاد مشابه آن بكار برده مي‌شود خطر معيوب شدن عايق ابزار و سيم اتصال زمين وجود داشته باشد ولتاژ متناوب منبع جريان اين وسايل نبايد از 110 ولت تجاوز نمايد.
ماده 131: در مواردي كه براي تقليل ولتاژ شبكه به مقدار توصيه شده در بند بالا از ترانسفورماتور استفاده مي‌شود ترانسفورماتور بايد داراي دو سيم پيچ مجزا باشد و از نقطه وسط سيمپيچي دومسيمي خارج شدهباشد كه درموقع كار اين سيم بهزمين اتصال دادهشود.
ماده 132: در جايي‌كه كاهش ولتاژ متناوب به مقدار كمتر از 110 ولت مقدور نباشد بايد احتياط‌هاي زير را بعمل آورد:
الف - ترانسفورماتور مجزايي با نسبت تبديل يك به يك ميان شبكه اصلي و ابزارهاي دستي برقي قابل حمل قرار داده شود تا مدار دوم احتياج به اتصال زمين نداشته باشد.
ب - اتصال زمين بايستي وسيله يك مدار فرعي به نحوي كنترل شود كه در صورت قطع اتصال زمين وسيله كنترل مزبور مدار اصلي تغذيه ابزار دستي را قطع نمايد.
ج - وسايل كنترل پيوستگي سيم اتصال زمين بايد طوري پيش‌بيني شده باشد تا به كارگران امكان دهد كه خود آنها هر موقع كه خواسته باشند بتوانند پيوستگي سيم زمين را به سهولت آزمايش نمايند.
ماده 133: موتورها و هادي‌ها، كابل‌هاي اتصالي و دو شاخه‌هاي ابزارهاي برقي قابل حمل بايد داراي خصوصيات و شرائط كلي گفته شده در فصول مربوطه اين آيين‌نامه باشند.
ماده 134: ابزارهاي الكتريكي دستي قابل حمل باشد بايد به‌وسيله دو شاخه و پريزي كه داراي اتصال اضافي براي سيم اتصالي زمين است به شبكه وصل شود.
ماده 135: در مواردي كه شدت جريان زياد باشد پريز بايد به‌وسيله كليدي كه در خود آن نصب شده كنترل شود.
ماده 136: براي اجتناب از طولاني شدن كابل‌هاي اتصالي ابزارهاي الكتريكي قابل حمل بايد محل نصب پريزهاي ثابت نزديك محل كار باشد.
ماده 137: هر جا كه امكان‌پذير باشد كابل‌هاي اتصالي ابزارهاي الكتريكي دستي قابل حمل را بايد در ارتفاعي آويخت كه اشخاص بتوانند آزادانه از زير آنها عبور نمايند.
ماده 138: ابزارهاي الكتريكي قابل حمل معلق در فضا بايد به‌وسيله فنر، طناب، يا زنجير و وزنه‌داري نگهداري شود.
ماده 139: براي نقل مكان ابزارهاي الكتريكي قابل حمل سنگين بايد كمربند يا حمايل مخصوص جهت كارگران پيش‌بيني شده باشد و از اين كمربند يا حمايل نبايد براي نگهداشتن آن ابزارها در موقع كار استفاده كرد.
ماده 140: كارگراني كه با ابزارهاي الكتريكي قابل حمل كار مي‌كنند بايد از پوشيدن لباس‌هاي گشاد با گوشه‌هاي آزاد و دستكشهاي غير لاستيكي اجتناب نمايند.
آيين‌نامه حفاظتي تاسيسات و وسايل الكتريكي در كارگاه‌ها
